Keywords
Poland
post-second World War history
social policy
Abstract
This article presents the transformations that occurred in Polish social policy between 1944 and 1950. The aim is to show the evolution of a fundamental reorientation of the ideas, objectives, and activities of Polish social policy, or even the actual dismantling of its many traditional elements, brought about by an ideological rationale. Through this process, the activities of the state authorities, instead of being aimed at solving social issues, became an instrument for supporting the processes of Socialist industrialization. This was yet another element of the socioeconomic transformations that took place in Poland, with the aim of adapting the system to the Soviet model. Towards the end of the period in question, Polish social policy became a part of the Stalinist system. The result was not only the redefinition of its objectives, but also fundamental changes to the way the social activities of the state were undertaken. This led to the use of fewer instruments, and a noticeable limitation to activities aimed at minimizing the numerous postwar social problems.
References
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), Krajowa Rada Narodowa (KRN).
AAN, Ministerstwo Oświaty w Warszawie [1944] 1945–1966 (MO).
AAN, Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej 1945–1960 (MPiOS).
AAN, Ministerstwo Zdrowia 1944–1960 (MZ).
AAN, Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego w Warszawie [1946–1948] 1949–1956 (PKPG).
AAN, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Komitet Centralny w Warszawie 1948–1990 (PZPR).
AAN, Urząd Rady Ministrów [1944–1952] 1953–1996 (URM).
AAN, Zakład Ubezpieczeń Społecznych 1935–1962, 1972–1997 (ZUS).
Auleytner, J. (2002). Polityka społeczna, czyli ujarzmianie chaosu socjalnego. Warszawa: WSP TWP.
Beveridge, W. (1942). Social insurance and allied services: report. London: H.M. Stationery Office.
Bierut, B. (1950). Polska na drodze budownictwa socjalistycznego. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 5.
Chumiński, J. (2015). Robotnicy polscy 1945–1956. „Stary” i „nowy” ośrodek przemysłowy na przykładzie Krakowa i Wrocławia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
Dziewięcka-Bokun, L. (2000). Systemowe determinanty polityki społecznej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Gan, L. (1950). Społeczna inspekcja pracy na tle historycznego rozwoju inspekcji pracy. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 1–2.
Garlicki, A. (1993). Stalinizm. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Garlicki, R. (1950). Założenia i znaczenie obecnej reformy ustrojowej ubezpieczeń społecznych. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 3.
Grabski, A.(2015). Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944–1950). Historia polityczna. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny.
Grata, P. (2013). Polityka społeczna Drugiej Rzeczypospolitej. Uwarunkowania – instytucje – działania. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
—— (2015). Social privilleges in the Second Polish Republic. “Studia Historiae Oeconomicae”, No. 33.
—— (2017a). Od Drugiej Rzeczypospolitej do Polski Ludowej. Ewolucja systemu ochrony zdrowia w Polsce w latach 1944–1950, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały”, No. 15.
—— (2017b). Odbudowa polskiej polityki społecznej w okresie istnienia Rządu Tymczasowego (styczeń–czerwiec 1945). „UR Journal of Humanities and Social Sciences”, No. 4.
—— (2018). Czas przełomu. Polska polityka społeczna w latach 1944–1950. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
—— (2020). Kontynuacja czy zmiana? Cezura roku 1945 w polskiej polityce społecznej [In:] Głowiński, T., ed., Na gruzach starego świata. Rok 1945 z perspektywy gospodarczej i społecznej. Wrocław: Wydawnictwo Gajt.
—— (2021). The origins of the Welfare State. Polish Social Policy in the Period 1918–1939. Berlin: Peter Lang.
—— (2022a). Plan Trzyletni w polskiej polityce społecznej (1947–1949) [In:] Merta-Staszak, A, Straszak-Chandoha, S., ed., Plany są niczym – planowanie jest wszystkim. Planowanie w przestrzeni gospodarczej z perspektywy historycznej. Wrocław: Wydawnictwo Gajt.
—— (2022b). Rozwój instytucji pomocy społecznej w okresie 1944–1950 [In:] Bojanowska, E., Chaczko, K., Krzyszkowski, J., Zdebska, E., ed., Pomoc społeczna. Idea – rozwój – instytucje. Warszawa: PWN.
Inglot, T. (2010), Welfare states w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1919–2004. Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
Janiak, J. (1948). Kilka uwag na tle organizacji lecznictwa ubezpieczeniowego (artykuł dyskusyjny). „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych”, No. 6.
Jarosz, D. (2000). Polacy a stalinizm 1948–1956. Warszawa: Instytut Historii PAN.
—— (2002). Zapomniani przyjaciele: zagraniczna pomoc charytatywna w Polsce Ludowej (1945–1949) [In:] Mędrzecki, W. ed., Społeczeństwo – państwo – modernizacja. Studia ofiarowane Januszowi Żarnowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Warszawa: Instytut Historii PAN.
—— (2008). Władze Polski Ludowej wobec dobroczynności i działalności filantropijnej 1945–1950 [In:] Przeniosło, M., ed., Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
Jarosz, D. (2010). Stalinizm w Polsce [In:] Persak, K., Machcewicz, P., ed., PRL od lipca 44 do grudnia 70. Warszawa: Muzeum Historii Polski.
Jastrzębowski, Z. (1993). System opieki zdrowotnej w PRL, „Polityka Społeczna” No. 11–12.
Journal of Laws 1933, 1947, 1948, 1949, 1950, 1951, 1955.
Kelm, A. (1983). Formy opieki nad dzieckiem w Polsce Ludowej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Kersten, K. (1990), Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948. Poznań: SAWW.
Klott, M. (1937), Inspekcja Pracy w Polsce. Warszawa: Gebethner i Wolff.
Kołodziejczyk, E. (2003). Inspekcja Pracy w Polsce 1919–1999. Warszawa: Kolpress.
Krogulski, F. (1951). Rozwój ubezpieczeń społecznych po wojnie w świetle liczb. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 1.
Kronika izb lekarskich w Polsce w latach 1945–2005 (2005), ed. Z. Wiśniewski. Warszawa: Naczelna Izba Lekarska.
Krygier, A. (1949). O tzw. noweli ubezpieczeniowej. „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych”, No. 3–5.
Księżopolski M. (1999). Polityka społeczna. Wybrane problemy porównań międzynarodowych. Katowice: Śląsk.
Lancmański, Z. (1952). Struktura organizacyjna Ministerstwa Zabezpieczenia Społecznego RFSRR. „Przegląd Zagadnień Socjalnych”, No. 3.
Lewandowski, S. (2008). Dyskryminacja chłopów przez komunistów w Polsce Ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Łopato, J. (1991). Pomoc społeczna wobec potrzeb ludzi starych na wsi. Warszawa: Ośrodek Badań Społecznych.
Miernik, I. (2010). Centralny Komitet Opieki Społecznej 1945-1949. Powstanie i główne etapy działalności [In:] Przeniosło, M., ed., Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX, XX i na początku XXI wieku, Vol. 2. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
Miernik, G. (2012). O niektórych patologiach życia codziennego mieszkańców obszarów przyczółkowych w drugiej połowie lat czterdziestych XX wieku (na przykładzie województwa kieleckiego) [In:] Miernik, G., ed., Bieda w Polsce. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Nowe prawo pracy w krajach demokracji ludowej (1950). „Praca i Opieka Społeczna”, No. 4.
Ordyłowski, M. (1991). Życie codzienne we Wrocławiu 1945–1948. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich.
Orlewicz, T. (1947). Polityka społeczna Polski w obliczu Planu Gospodarczego. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 1.
Paczkowski, A. (1993). Zdobycie władzy. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Pragierowa, E. (1947). Drogi rozwoju polityki pracy w Polsce. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 3.
Protokół z posiedzenia Państwowej Rady Zdrowia w dniach 13 i 14 października 1947 r., pod przewodnictwem Prezesa Państwowej Rady Zdrowia prof. dr M. Kacprzaka (1948). „Zdrowie Publiczne”, No. 1–2.
Puławski, Z. (1951). Rozszerzenie zakresu pracy kobiet. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 2.
Radlińska, H. (1947). Zagadnienia opieki społecznej. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 4.
Radzimowski, Z. (1964). Ubezpieczenia społeczne [In:] Finanse Polski Ludowej w latach 1944–1960. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
—— (1991). System finansowy ubezpieczeń społecznych [In:] Rozwój ubezpieczeń społecznych w Polsce, Warszawa: Zakład im. Ossolińskich.
Rakowiecki M. (1950), Nowe formy i nowe zadania publicznego pośrednictwa pracy, „Praca i Opieka Społeczna”, No. 5.
Rocznik Statystyczny 1947. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
—— 1948. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
—— 1949. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
—— 1950. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Rocznik Statystyczny Ochrony Zdrowia 1945–1967 (1969). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Rusinek, K. (1950). Zagadnienia pracy i pomocy społecznej w działalności Rad Narodowych. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 1–2.
Rusinowa A. (1951). Nowe założenia szkolenia zawodowego i ochrony pracy młodocianych. „Przegląd Zagadnień Socjalnych”, No. 2.
Rutkowska, E. (1947). Sprawozdanie ze Zjazdu Inspektorek Pracy. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 1.
Skrzypek, A. (2002). Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko-radzieckie 1944–1957. Pułtusk: WSH.
Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia Krajowej Rady Narodowej w dn. 26, 27 i 28 kwietnia 1946 r. Warszawa.
Sprawozdanie z działalności ubezpieczeń społecznych w okresie okupacji (przedstawione na pierwszym posiedzeniu Tymczasowej Rady Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 5 lipca 1946 r. (1985). „Studia i Materiały z Historii Ubezpieczeń Społecznych w Polsce”, No. 3.
Szarejko, P. (1948). Aktualne zagadnienia szpitalnictwa polskiego. Warszawa: Sp. Wyd. Chłopski Świat.
—— (1950). Rząd zapewnia pomoc leczniczą członkom spółdzielni produkcyjnych. „Służba Zdrowia”, No. 11.
Sztachelski, J. (1949). Wstęp. „Zdrowie Publiczne”, No. 11–12.
Szubert, W. (1947). Nowe drogi polityki społecznej. Warszawa: Spół. Wyd. Książka.
Szymańska J. (1951). Aktywizacja kobiet podstawowym elementem polityki zatrudnienia. „Przegląd Zagadnień Socjalnych”, No. 3.
Talejko, W. (1949). Problematyka zatrudnienia i nowe zadania urzędów zatrudnienia w Polsce. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 3–4.
Werblan, A. (1991). Stalinizm w Polsce. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze i Literackie.
Zamiatała, D. (2000). Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945–1950. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Zieliński, J. (1951). Uwagi o rozwoju historycznym ochrony pracy i o roli inspekcji pracy. „Praca i Opieka Społeczna”, No. 2.
Żenczykowski, T. (1990). Polska Lubelska. Warszawa: Editions Spotkania.