Keywords
tax evasion
tax morality
tax fraud
Abstract
Purpose: The purpose of this paper is to assess the tax morality of households and business entities in the context of the shadow economy. Methodology: The implementation of the objective requires the use of the direct-questionnaire method. The article presents the results of empirical research for 2009–2023, carried out in the Podkarpackie Province. Results: The publication describes tax morality. It also presents parts of the author’s own survey research on the issue for 2009–2023. This research, and data taken from the reports of other research centers, seem to indicate considerable social acceptance of tax fraud. At the same time, low tax morality significantly affects the scale of the shadow economy. This also seems to be confirmed by the participants in the study, who believe that tax morality has a large or small impact on the shadow economy activity of households and business entities.
References
Alm, J., Torgler, B. (2006), Culture differences and tax morale in the United States and in Europe. “Journal of Economic Psychology”, Amsterdam, No. 27.
Andriani, L., Bruno, R., Douarin, E. (2022). Is tax morale culturally driven?. “Journal of Institutional Economics”, Vol. 18, Special Issue 1, Institutions and Culture in Economic Contexts, February. DOI: 10.1017/S1744137421000072.
Bernal, A. (2008). Zjawisko uchylania się od podatków dochodowych i metody jego ograniczania. Warszawa: Difin.
Bogacka-Kisiel, E. (2012), Finanse osobiste. Zachowania – produkty – strategie. Warszawa: PWN.
Czapiński, J., Panek, T. [red.] (2009). Diagnoza społeczna 2009. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa: WSFiZ w Warszawie.
Feld, L.P., Frey, B.S. (2006). Tax Evasion in Switzerland: The Roles of Deterrence and Tax Morale, “Working Paper”. Center for Research in Economics, Management and the Arts-CREMA, Basel, No. 13.
Florek, D. (2021). Motywacja do płacenia podatków studentów z pokolenia Z. „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, Vol. 45, nr 2.
Fotiadis, K., Chatzoglou, P. (2022). The tax morale of exhausted taxpayers. The case of Greece. “Constitutional Political Economy”, Vol. 33.
Frey, B.S. (1997). A constitution for knaves crowds out civic virtues. “Economic Journal”, No. 107.
Giaccobasso, M., Nathan, B.C. (2023). Where do my tax dollars go? Tax morale effects of perceived government spending, “Working Paper” 29789, National Bureau of Economic Research, Cambridge, MA 02138, April. Access on the internet: https://www.nber.org/system/files/working_papers/w29789/w29789.pdf. DOI: 10.3386/w29789.
Gomułowicz, A. (1996). Polityka podatkowa w Polsce i przesłanki jej kształtowania. „Monitor Podatkowy”, nr 5.
Gomułowicz, A., Małecki, J. (2013). Podatki i prawo podatkowe. Warszawa: LexisNexis.
Irawan, B., Khoirunurrofik, K. (2021). Understanding Tax Morale of Micro, Small, and Medium Enterprises in Jabodetabek. “Advances in Social Science, Education and Humanities Research”. DOI: 10.2991/assehr.k.210531.058.
Jacob, F. (1995). Taxes are what we pay for a civilized society – moralność i kultura podatkowa na tle amerykańskiego systemu podatkowego. „Monitor Podatkowy”, nr 9.
Jahnke, B. (2019). How does petty corruption affect tax morale in Sub-Saharan Africa? „European Journal of Political Economy”, Vol. 60. DOI: 10.1016/j.ejpoleco.2018.09.003.
Jankowski, J. (2019). Optymalizacja podatkowa w podatkach dochodowych – dopuszczalność i prawne granice. Warszawa: C.H. Beck.
Jasińska-Kania, A., Marody, M. (2002). Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Jusoh, M., Ahlami, F. (2021). The effects of tax knowledge, tax complexity and tax morale towards tax compliance behavior among salaried group in Malaysia. “Advances in Business Research International Journal” (ABRIJ), 7(2).
Kędrzyński, A. (2020). Przegląd wybranych badań nad moralnością podatkową. Wpływ moralności podatkowej na rozmiary luk podatkowych. „Annales. Ethics in Economic Life”, Vol. 23, No. 4. DOI: 10.18778/1899-2226.23.4.04.
Kemme, D., Parikhb, B., Steigner, T. (2020). Tax Morale and International Tax Evasion. “Journal of World Business”, Vol. 55, Issue 3. DOI: 10.1016/j.jwb.2019.101052.
Kichler, E. (2007). The economic psychology of tax behaviour. Cambridge: Cambridge University Press.
Klein, A. (1997). Steuermoral und Steuerrecht. Akceptanz als Element einer steuerlichen Rechtferti-gungslehre. Europäischer Verlag der Wissenschaften.
Klonowska, A. (2017). Luka podatkowa, Skutki dla finansów publicznych, Warszawa: C.H. Beck.
Komar, A. (1996). Finanse publiczne w gospodarce rynkowej. Bydgoszcz: Oficyna Wyd. Branta.
Król, P. (2018). Obowiązek podatkowy jako powinność moralna. Kraków: Wyd Talent.
Kruszewski, R. (1992). Polacy o podatkach. „Przegląd Podatkowy”, nr 3.
Kuzińska, H. (2018). Ucieczka przed podatkami i kontrola podatkowa. Warszawa: Wyd Poltext.
Leoński, W. (2013). Zjawisko uchylania się od opodatkowania w grupach społeczno-zawodowych. „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych”, Koszalin, nr 17.
Lotko, E., Zawadzka-Pąk, U.K. (2017). Psychologiczne i etyczne aspekty w kształtowaniu motywacji podatkowej. „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XVIII, z. 9, cz. II.
Luttmer, E., Singhal, M. (2014), Tax morale. „Journal of Economic Perspectives”, No. 28(4).
Martinez, J.C. (1984). La fraude fiscale, Paris [za:] M. Kalinowski, Granice legalności unikania opodatkowania w polskim systemie podatkowym. Toruń: TNOiK.
Mcculloch, N., Moerenhout, T. (2021). Building a Social Contract? Understanding Tax Morale in Nigeria. “The Journal of Development Studies”, Vol. 57, No. 2. DOI: 10.1080/ 00220388.2020.1797688.
Niesiobędzka, M. (2009). Relacje podatnik – państwo jako predykatory moralności podatkowej. „Psychologia Społeczna”, t. 4(3).
—— (2013). Dlaczego nie płacimy podatków? Psychologiczna analiza uchylania się od opodatkowania. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
—— (2014). Jak wzmocnić dyscyplinę podatkową? Wpływ charakteru komunikatu perswazyjnego i moralności podatkowej na zachowanie podatników, „Psychologia Społeczna”, t. 9, 4(31).
—— (2016). Wpływ perspektywy, prawdopodobieństwa kontroli skarbowej i moralności podatkowej na zachowanie podatników. „Studia Psychologiczne”, t. 54, z. 1.
Nikulin, D., Tax Evasion. Tax Morale and Trade Regulation: Company – Level Evidence from Poland. “Entrepreneurial Business and Economics Review”, No. 8(1).
Nurani, M. (2020). The Role of Tax Morale as Mediator in The Relationship between Religiosity and Tax Compliance in South Sumatra. “Accounting Research Journal of Sumatra”, t. 4, No. 01. DOI: 10.35310/accruals.v4i01.392.
Pest, P. (2010). Mechanizmy powstawania oporu podatkowego. „Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne”, nr 8.
Pietrasz, P. (2007). Opodatkowanie dochodów nieujawnionych. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Przeciwdziałanie szarej strefie w latach 2012–2022 (2023). UN Globar Compact Nettwork Poland, luty. Access on the internet: https://ungc.org.pl>2023/02.
Richardson, G. (2006). Determinants of tax evasion: A cross-country investigation. “Journal of International Accounting, Auditing and Taxation”, No. 15.
Schneider, F. (2012). The shadow Economy and Work in the Shadow: What Do We (not) Know?. “Discussion Paper”, 6423. Bonn: Institute for the Study of Labor.
Schneider, F., Torgler, B. (2007). Shadow Economy, Tax Morale, Governance and Institutional Quality: A Panel Analysis. “IZA Discussion Paper Series”, No. 2541.
Sebele-Mpofu, F.Y. (2020). Governance quality and tax morale and compliance in Zimbabwe’s informal sector. “Cogent Business & Management”, 7. DOI: /10.1080/23311975.2020.179466.
Skolimowska, A.K. (2021). Etyczne i prawne aspekty optymalizacji podatkowej. „Civitas Et Lex”, t. 30, nr 2. DOI: 10.31648/cetl.5954.
Stecko, J. (2015). Wychowanie do nienawiści – etyczne postawy życia codziennego w koncepcji Leszka Kołakowskiego [In:] Nienawiść w życiu publicznym. Sfera społeczna. Kraków. „Etyka i Życie Publiczne”, nr 8.
—— (2018). Homo axiologicus a obojętność moralna w życiu społecznym – spojrzenie z perspektywy etyki praktycznej [w:] Mysona-Byrska, J., Synowiec, J., red., Obojętność i wrażliwość w życiu publicznym. Kraków: Wyd. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.
Stiglitz, J.E. (1985). The general theory of tax avoidance. “National Tax Journal”, No. 38.
Świecka, B. [red.] (2008). Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna. Warszawa: Difin.
Szafoni, T., Szafoni, M. (2020). Podatki w życiu gospodarczym i publicznym. Warszawa: CeDeWu.
Szarek, S., Okliński, D. (2016). Czynniki wpływające na akceptację szarej strefy w społeczeństwie. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, „Administracja i Zarządzanie”, nr 36.
Szczodrowski, G. (2007). Polski system podatkowy. Warszawa: PWN.
Szulc, A. (2013). Przyczyny i skutki zatrudnienia nierejestrowanego w Polsce. Warszawa: CeDeWu.
Taranow, I. (2001). Socjalno-psychologiczne aspekty uchylania się od podatków na Ukrainie. „Studia i Prace KZiF”, z. 22. Warszawa: SGH.
Torgler, B. (2003). Tax Morale and Institutions, “Working Paper” 09(2003). Zurich: Center for Research in Economics, Management and the Arts. DOI: 10.2139/ssrn.663686.
—— (2007). Tax Compliance and Tax Morale. A Theoretical and Empirical Analysis. Edward Elgar Publishing Limited.