Abstract
Kampania dardanelska miała stanowić krótki epizod i przynieść znaczne strategiczne korzyści dla Ententy. Spodziewano się, że wykorzystanie wojsk lądowych stanowić będzie jedynie ostateczność, w przypadku gdyby okrętom nie udało się przebić na Morze Marmara. Okazało się jednak, że zamiast roli pomocniczej, wojska lądowe musiały przeprowadzić pierwszą w nowoczesnej wojnie operację desantową na bronione wybrzeże. Choć udało się zająć plaże, to nie osiągnięto decydującego sukcesu, a sama kampania zamiast krótkiej ekspedycji przekształciła się w wielomiesięczne walki pozycyjne. Początkowo siły MEF składały się jedynie z 5 dywizji piechoty. Z czasem ich liczba systematycznie wzrastała, by na przełomie sierpnia/września 1915 roku osiągnąć liczbę 15 dywizji zgrupowanych w czterech korpusach armijnych.
Kolejne wzmocnienia kierowano w ten rejon stosunkowo przypadkowo, i wynikało to z pojawiających się możliwości niż wcześniejszego planowania. W rezultacie wzmocnienia docierały pojedynczymi dywizjami, które rzucano do walki i szybko wyczerpywano ich efektywną zdolność bojową. Gdy wyciągnięto wnioski z tego działania, i MEF wzmocniono znacznie większymi siłami, pozwalającymi na przewodzenie zakrojonej na szeroką skalę ofensywy. Popełniono kardynalne błędy w doborze wyższej kadry dowódczej oraz ponownie nie przygotowano natychmiastowych uzupełnień oraz rezerw operacyjnych. Brak planowości oraz chaos w zakresie rozbudowy potencjału MEF stanowił jeden z czynników, który ostatecznie zakończył się klęską całej kampanii.
References
Aspinal-Oglander C.F., Official History of The Great War. Military Operations. Gallipoli. Vol. 1. Inception of the Campaign to May 1915, Heinemann 1929.
Aspinal-Oglander C.F., Official History of The Great War. Military Operations. Gallipoli. Vol. 2. May 1915 to the Evacuation, London 1931.
Bean C.E.W., Official History of Australia in the War of 1914–1918, Vol. 1. The Story of ANZAC from the outbreak of war to the end of the first phase of the Gallipoli Campaign, May 4, 1915, Canberra 1941.
Broadbent H., Gallipoli. The Fatal Shore, Camberwell 2009.
Carlyon L.A., Gallipoli, London-New York-Toronto-Sydney-Auckland 2001.
Cassar G.H., Kitchener’s War. British Strategy From 1914 to 1916, Washington 2004.
Churchill W., The World Crisis, Vol. 2. 1915, London, New York 2015.
Clayton A., Paths to Glory. The French Army 1914–18, London 2005.
Coleman E.C., Khaki Jack. The Royal Naval Division in The First World War, Stroud 2014.
Curran T., The Grand Deception. Churchill and the Dardanelles, Newport 2015.
Erickson E.J., Gallipoli. Command Under Fire, Oxford 2015.
Gillonn S., The Story of 29th Division. A Record of Gallant Deeds, London, Edinburgh, New York 1925.
Hamilton I., Gallipoli Diary, Vol. 1, New York 1920.
Hart P., I wojna światowa 1914-1918. Historia militarna, Poznań 2013.
Korzeniowski P., Charakterystyka alianckich sił lądowych biorących udział w desancie na Półwyspie Gallipoli 25 kwietnia 1915 roku [w:] O powinnościach żołnierskich, t. III, pod red. A. Drzewieckiego, Oświęcim 2016.
Korzeniowski P., Przygotowania do lądowania sił alianckich na Półwyspie Gallipoli 25 kwietnia 1915 r. [w:] Człowiek i technika na polach bitew wojen światowych, pod red. A. Olejko, P. Korzeniowskiego, Rzeszów 2016.
Laffin J., The Agony of Gallipoli, Oxford 2005.
McGilvray E., Hamilton & Gallipoli. British Command in and Age of Military Transformation, Barnsley 2015.
Middlebrook M., Your country needs you. From six to sixty-five divisions, Barnsley 2000.
Nykiel P., Wyprawa do Złotego Rogu. Działania wojenne w Dardanelach i na Morzu Egejskim (sierpień 1914-marzec 1915), Kraków 2008.
Rawson A., The British Army 1914-1918, Stroud 2014.
Simkins P., Kitchener’s Army. The Rising of the New Armies 1914–1916, Barnsley 2007.
Thompson R.R., The Fifty-Second Lowland Division 1914–1918, Glasgow 1923.
Van Der Vat D., The Dardanelles Disaster. Winston Chuirchil’s Greatest Failure, London-New York 2009.